Trong mọi hình thức tạo hình do con người phát minh ra trên con đường, từ hang động đến thượng tầng không gian, thì nhiếp ảnh là một trong những hình thức trẻ trung và có sức lôi cuốn nhất.
Sự phổ cập rộng lớn của nhiếp ảnh đã đặt ra những câu hỏi quan trọng: Tại sao người ta chụp ảnh? Và tại sao những bức ảnh lại thu hút óc tưởng tượng của ta đến vậy?
Để trả lời cho những câu hỏi đó, ta phải truy tìm từ trong tính chất con người, chứ không phải trong những bức ảnh bởi vì ngôn từ và hình ảnh, vốn đã là nền tảng cho sự tồn tại của loài người, kể từ buổi đầu lịch sử.
Tất nhiên, ngôn từ và hình ảnh là những ký hiệu (symbol) nhân tạo, nhằm giúp ta hiểu được chính mình, hiểu được hành vi của ta, và tính chất phức tạp của thế giới chúng ta đang sống.
Được thêu dệt vào ngôn ngữ, những ký hiệu bằng hình ảnh và ngôn từ ấy, đã trở thành một thứ hoa gấm của nhiều nền văn hóa khác nhau. Suốt một thời gian dài, những ký hiệu đó đã là công cụ cơ bản, mà con người sử dụng để truyền thông và học hỏi.
Những hình ảnh đầu tiên được tạo khi nào?
Không ai biết cả. Chúng bắt nguồn từ thời tiền sử, nhưng những chứng tích lại đã cho thấy rằng. Từ nhiều thế kỷ trước, hình ảnh đã tiến hóa thành một loại ngôn ngữ dễ hiểu, bắt cầu cho sự cảm thông giữa các nền văn hóa khác biệt.
Các ngôn ngữ hầu hết đều được nói lên hay viết ra, và sau này được lưu trữ trong các cuốn sách. Với sự ra đời của nghề in ở thế kỷ 15, số lượng sách tăng triển rất nhanh và nhu cầu dùng hình ảnh, để minh hoạ cho sách cũng phát triển nhanh chóng.
Nhiếp ảnh, được phát minh vào đầu thế kỷ 19, đã biến cuộc tiến hóa trong lĩnh vực tạo hình trở thành mỗi cuộc cách mạng. Nhiếp ảnh đã thay đổi cách nhìn của chúng đối với sự vật, và vĩnh viễn làm thay đổi nghệ thuật tạo hình. Vậy…
Nhiếp ảnh là gì?
Nhiếp ảnh là một phương tiện tạo hình, bằng tác dụng của ánh sáng trên một chất liệu nhạy với với ánh sáng đó. Đó là một định nghĩa trong phạm trù hạn hẹp nhất.
Nhưng… một định nghĩa đơn giản như thế, không thể mô tả được cái kinh nghiệm sáng tạo hình ảnh, hoặc tác động mạnh mẽ, mà những bức ảnh đã tạo ra hầu như trong mọi khía cạnh của đời sống hiện đại.
Thứ nhất, ngay từ tuổi ấu thơ, chúng ta đã làm quen với những bức ảnh chụp hay hình ảnh trên TV. Suốt cả cuộc đời chúng, ai ai cũng đều nhìn ngắm hình ảnh.
Thứ hai, những gì chúng ta biết được về vũ trụ, và cách thức chúng ta tiếp cận để hiểu vấn đề, phần lớn đều nhờ con mắt của máy ảnh.
Hãy thử nghĩ xem. Chúng ta, đã chứng kiến lịch sử hình thành ngay trước mắt mình, qua các bức ảnh phóng sự. Những hành tinh xa xôi đã được đưa vào kinh nghiệm của ta, một cách sống thực của nhiếp ảnh.
Và những bức ảnh chụp trái đất của chúng ta, nhìn từ ngoài không gian, không những đã khẳng định một lần nữa những huyền thoại của các nhà thám hiểm xa xưa (những người dám nghĩ rằng trái đất không bằng phẳng).
Mà còn khai mở cho ta thấy cái đẹp đẻ và quý giá của chính thế giới này. Ở một chiều hướng khác không kém phần ngoạn mục, nhiều bức ảnh đã cho ta thấy sự khởi đầu bí ẩn của đời sống con người ngay trong lòng mẹ.
Nhiếp ảnh, tất nhiên không chỉ là một dụng cụ khoa học, nó còn là một thành phần không thể tách rời khỏi những nghi lễ và sự kiện quan trọng trong cuộc sống.
Có đám cưới nào, mà không có mặt một nhà nhiếp ảnh? Có ai chưa từng nhìn thấy, cảnh tượng những người lớn, làm đủ trò hề để dụ một nụ cười của đứa bé sơ sinh, trước một chiếc máy ảnh chực chờ sẵn?
Những bức ảnh đem lại cho chúng ta những hồi ức hiển hiện về những con người, nơi chốn, và sự việc đã xảy ra trong cuộc đời. Những bức ảnh ấy là những tấm gương rọi chiếu quá khứ, cho ta một lần nữa kinh qua những biến cố, đã được ghi nhận trong đời.
Biến lịch sử trở thành một đồ vật, mà chúng ta có thể sở hữu và nghiên cứu, hay vứt bỏ đi. Những bức ảnh đem lại gần nhau, những miền đất và dân tộc xa xôi, và khi cắt bỏ kinh nghiệm ra khỏi bối cảnh nguyên thủy của kinh nghiệm.
Thì những bức ảnh có thể biến những sự vật quen thuộc trở thành những điều lạ lùng, và những điều tầm thường được mang một ý nghĩa phi thường. Con người trong hình ảnh bỗng trở nên quan trọng hơn con người trong đời thực.
Do đó, không có gì đáng ngạc nhiên, khi nhiếp ảnh đã thu hút mọi người từ hơn một thế kỷ qua. Những bức ảnh đã giúp nâng cao ý thức của ta, và tăng cường khả năng quan sát.
Cái gì đã đem lại cho nhiếp ảnh sức mạnh đó? Một sức mạnh chi phối đời sống ta đến như thế, đáng được xem xét kỹ hơn.
Trần Đức Tài
Bạn đang xem bài viết:
Thực thể và hình ảnh trong nghệ thuật nhiếp ảnh
Link https://myhocdaicuong.com/nhiep-anh/thuc-the-va-hinh-anh-trong-nghe-thuat-nhiep-anh.html