Mỹ Học Điêu Khắc

Các phố Hàng Tre, Hàng Mây (tức một nửa của phố Mã Mây ngày nay) đã từng nhiều năm bán tre, mây và các vật phẩm làm từ tre, mây. Phố Hàng Mành ngày nay vẫn còn làm và bán nhiều thứ mành tre rất đẹp.

Trên đất nước ta, nhất là ở các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ, hầu như làng nào cũng có đình – đền – chùa với những hoành phi, câu đối, nhang án, ngai và nhất là tượng Phật làm bằng gỗ có phủ sơn ra ngoài.

Các trống đồng nổi tiếng nhất như trống Ngọc Lữ và Hoàng Hạ, tìm được ở giáp kề địa bàn Hà Nội và trống Cổ Loa ở ngay chân thành Cổ Loa, chứng tỏ nghề đúc đồng của vùng Hà Nội cổ đã có từ thời dựng nước và khá tinh xảo.

Từ phố Hàng Mành rẽ sang phố Yên Thái, ngay ở đầu phố, tại nhà số 2A có ngôi đình thờ ông tổ nghề thêu là Lê Công Hành (1602 – 1661). Trên cổng đình có ghi ba chữ Hán to là Tú Đình Thị chỉ rõ đây là Chợ Đình Thợ Thêu.

Trong ba nhu cầu bức thiết của con người là ăn, mặc, ở thì mặc xếp hàng thứ hai, nhưng lại ở hàng đầu trong việc làm đẹp cho cuộc sống. Hãy cùng chúng tôi đi tìm hiểu thêm nguồn tư liệu quý giá về hàng dệt tơ tằm Việt Nam.

Giấy dó gắn liền với trình độ văn minh và lịch sử văn hóa của dân tộc ta. Từ vài thế kỷ nay, một số vùng ngoại thành Hà Nội cũng có giấy dó.

Làng Bát Tràng thuộc xã Bát Tràng, huyện Gia Lâm, là một trung tâm gốm sứ từ lâu đời của nước ta. Ngày nay, vẫn hoạt động và phát triển. Nghề gốm sứ ở đây phản ánh ngay ở tên gọi của làng Bát Tràng, là nơi làm bát.

Dòng tranh dân gian Đông Hồ vốn có quê gốc ở huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh, và là dòng tranh tiêu biểu cho nhóm tranh khắc gỗ dân gian Việt Nam.

Ở một vùng ngoại thành phía Tây, cách thủ đô Hà Nội không xa, cứ đến ngày Tết lại có một loại tranh dân gian bày bán khắp các chợ quê, mà nhân dân địa phương vẫn quen gọi là Tranh Đỏ.

Một dòng tranh dân gian ở giữa đô thành, in vẽ quanh năm. Nhưng tập trung vẫn là dịp giáp Tết, trước Cách Mạng Tháng Tám 1945 vẫn bày bán chủ yếu ở phố Hàng Trống.

Tranh cổ của Hà Nội còn lại rất ít. Song dựa vào sử sách và văn bia, trong những sinh hoạt văn hóa ở kinh thành Thăng Long, người ta rất chú ý đến tranh.

Tranh dân gian Việt Nam chủ yếu là tranh Tết, xuất hiện từ rất sớm và hết sức phổ biến trong mọi gia đình lao động vào dịp đón xuân.

Thư tịch bia ký cho biết tên và quê của nhiều nghệ nhân chạm bia đá. Trong đó, có hai loại có nguồn gốc khác nhau mà người xưa đã ghi chép lại.

Tác phẩm điêu khắc đá rất nhiều, song tác giả của nó rất ít để lại tên. Trong rất nhiều tài liệu lịch sử của Việt Nam, đã ghi lại những đoạn tài liệu quý giá như sau.

Trong lịch sử thời đại đồ đá, đã lùi vào dĩ vãng xa xăm. Song những vật liệu của thời đã qua lại, trở nên thiêng liêng và quý giá. Đồ vật bằng đá đã xuyên suốt thời gian.

Gỗ có nhiều chủng loại, chỉ gỗ tốt mới dựng đình chùa, và đóng những đồ mộc chạm cao cấp và chạm đục tượng cao cấp nhất. Gỗ để dựng đình phải thuộc nhóm tứ thiết (đinh, lim, sến, táu). Trong đó, chủ yếu là gỗ lim.

Chuyện về các cụ Tổ nghề chạm gỗ, nếu cụ Tổ viễn đại quá xa và hoàn toàn là chuyện huyền thoại, còn các cụ Tổ cận đại tuy khá nhiều nhưng hầu hết không rõ ràng.

Trong trường kỳ lịch sử của quốc gia Đại Việt, Thăng Long là trung tâm chính trị, văn hóa, kinh tế của nhà nước. Nơi đây tập trung nhiều sản phẩm văn hóa nghệ thuật nổi tiếng.

Chạm khắc gỗ là một nhánh của nghề thợ mộc, một mặt nó chạm khắc trang trí kiến trúc, mặt khác nó chạm khắc trang trí các đồ mộc nội thất (gồm đồ thờ và đồ gia dụng). Tiến thêm một bước là tạc tượng (gồm tượng thờ và tượng trang trí nội thất).

Đồ đồng rất phổ biến trong sinh hoạt gia đình và sinh hoạt tôn giáo. Trong đó, nếu đồ gia dụng thường đơn giản và không lớn lắm, thì đồ tôn giáo và nghệ thuật khá phức tạp.

Nghề đúc đồng truyền thống có nhiều trung tâm khác nhau, nhưng về kỹ thuật đúc thì cơ bản giống nhau. Muốn đúc đồng trước hết phải có vật mẫu, rồi dựa vào vật mẫu mà làm khuôn.

Từ chiều sâu 4000 năm với bao nhiêu biến thiên, nghề đúc đồng cổ truyền Việt Nam, còn để lại một số trung tâm ngày nay vẫn còn hoạt động, trước hết liên quan đến Tổ Nghề.

Đồng gắn bó với nhân dân ta trong suốt trường kỳ lịch sử. Nó là chất kim loại quý được lấy làm bản vị của các giá trị trao đổi từ xa xưa cho đến tận gần đây.

Trong hoàn cảnh nước ta công nghiệp chưa phát triển, nông nghiệp còn lạc hậu, thì sản phẩm thủ công nghệ thuật chính là nguồn hàng xuất khẩu quan trọng về kinh tế.